Η Τρισωμία 18 επίσης γνωστή ως σύνδρομο Edwards, είναι η δεύτερη πιο κοινή χρωμοσωμική τρισωμία (μετά το σύνδρομο Down) με ποσοστό 13% μεταξύ όλων των χρωμοσωμικών ανωμαλιών και συχνότητα εμφάνισης περίπου 1 ανά 6000 γεννήσεις ζωντανών βρεφών. Είναι εντούτοις πιο κοινή στη σύλληψη και είναι η πιο κοινή χρωμοσωμική ανωμαλία μεταξύ των νεκρά γεννημένων εμβρύων με συγγενείς δυσμορφίες. Υπολογίζεται ότι λιγότερες από 5% συλλήψεις με τρισωμία 18 επιζούν μέχρι την γέννα. αυτά που γεννιούνται, το 80% περίπου είναι κορίτσια. Η Τρισωμία 18 απαντάται ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής.
Γενετική αιτιολογία
Ο άνθρωπος έχει φυσιολογικά 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων. Η Τρισωμία 18 προκαλείται στο 95% των περιπτώσεων από την ύπαρξη ενός επιπλέον χρωμοσώματος 18 (τρία συνολικά) που επηρεάζει όλα τα συστήματα του σώματος. Στο 5% των περιπτώσεων οφείλεται σε μωσαικισμό, δηλαδή κάποια κύτταρα έχουν 2 χρωμοσώματα 18 ενώ άλλα έχουν). Η έκταση και βαρύτητα της ανωμαλίας εξαρτάται από την αναλογία φυσιολογικών με μη φυσιολογικών κυττάρων.
Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει ένα επιπλέον αντίγραφο τμήματος του χρωμοσώματος 18. Αυτό ορίζεται ως μερική Τρισωμία 18. Συνήθως οφείλεται σε μια ισορροπημένη μετατόπιση που κληρονομείται από τον ένα γονέα. Τα βρέφη με μωσαϊκισμό και μερική τρισωμία τείνουν να πάσχουν λιγότερο σοβαρά.
Όπως και στην Τρισωμία 21, η εμφάνιση του συνδρόμου Edwards, συσχετίζεται με την μεγάλη ηλικία της μητέρας. Μάλιστα μοριακές μελέτες έχουν δείξει ότι στο 90% των περιπτώσεων της Τρισωμίας 18 είναι το αποτέλεσμα ενός μητρικού πρόσθετου χρωμοσώματος.
Κλινικά Χαρακτηριστικά
Η Τρισωμία 18 επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό όλα τα οργανικά συστήματα του σώματος:
Νευρικό σύστημα κι εγκέφαλος: πνευματική υστέρηση και καθυστερημένη ανάπτυξη (100% των ατόμων),
υψηλός μυϊκόςτόνος, σπασμοί και σωματικές δυσπλασίες όπως εγκεφαλικές ατέλειες.
Κεφάλι και πρόσωπο: μικρό κεφάλι (μικροκεφαλία), μικρά μάτια, μάτια που απέχουν αρκετά μεταξύ τους, άνω βλεφαρικές πτυχές, μικρή κάτω γνάθος, λαγώχειλο, λυκόστομα.
Καρδιά: συγγενείς καρδιακές ατέλειες (90% των ατόμων), όπως κοιλιακή διαφραγματική ατέλεια και ατέλειες βαλβίδας.
Οστά: αναπτυξιακή καθυστέρηση μεγάλου βαθμού, χέρια σε γροθιά με το 2ο και 5ο δάχτυλο πάνω στα υπόλοιπα, και άλλες ατέλειες των άκρων.
Τέλος, εμφανίζονται δυσπλασίες του πεπτικού σωλήνα, του ουρητικού σωλήνα και των γεννητικών οργάνων.
Χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι το χαμηλό βάρος κατά την γέννηση, η αναπτυξιακή υστέρηση, αυτιά χαμηλά στην κεφαλή και δύσμορφα, χέρια σε γροθιές, ανωμαλίες στα οστά, κήλες, πολυχρωμία στο δέρμα, καρδιακές ατέλειες, προβλήματα στη σίτιση και αναπνοή κατά τη βρεφική ηλικία και μαθησιακές δυσκολίες.
Η θεραπεία για ένα ζωντανό βρέφος είναι γενικά υποστηρικτική.
Πρόγνωση
Παιδιά των οποίων όλα τα κύτταρα εμφανίζουν την ανωμαλία κατά κανόνα δεν επιζούν πέραν της βρεφικής ηλικίας. Ωστόσο, περίπου το 5% επιβιώνουν πέραν του ενός έτους Τα παιδιά έχουν 1% πιθανότητα επιβίωσης σε ηλικία 10 ετών. Τα παιδιά με σύνδρομο Edwards που επιζούν έχουν έντονη αναπτυξιακή και κινητική καθυστέρηση. Ο θάνατος συνήθως οφείλεται σε σοβαρή καρδιακή, νεφρική ανεπάρκεια ή σε δυσπλασία του κεντρικού νευρικού σύστηματος ή σε δυσκολία σίτισης.
Παράγοντες κινδύνου
Παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της τρισωμίας 18 είναι η μεγάλη ηλικία της μητέρας και το οικογενειακό ιστορικό του ζεύγους.
Ο κίνδυνος της επανεμφάνισης μιας πλήρους Τρισωμίας 18 σε μια μελλοντική εγκυμοσύνη είναι λιγότερο από 1 %.
Ο κίνδυνος μπορεί να είναι υψηλότερος στην περίπτωση της μερικής τρισωμίας 18 γιατί μπορεί ένας γονέας να φέρει μια ισοζυγισμένη μετάθεση. Σε αυτή την περίπτωση το ζευγάρι θα πρέπει να παραπεμφθεί σε γενετιστή και να γίνουν εξετάσεις καρυοτύπου.
Προγεννητική ανίχνευση-διάγνωση
Η εξέταση της αυχενικής διαφάνειας σε συνδυασμό με το Papp–A test και την μητρική ηλικία μπορούν να ανιχνεύσουν έως και το 95% των εμβρύων με τρισωμία 18.
Το μη επεμβατικό προγεννητικό cfDNA τεστ μπορεί να ανιχνεύσει το 99,9% των κυήσεων με τρισωμία 18.
Το υπερηχογράφημα μπορεί να ανιχνεύσει τυπικές δομικές ανωμαλίες και μπορεί να αυξήσει την υποψία του συνδρόμου Edwards ειδικά στο δεύτερο τρίμηνο.
Η αμνιοπαρακέντηση ή λήψη τροφοβλάστης και ανάλυση του υλικού με απλό καρυότυπο είναι απαραίτητη για να γίνει μια οριστική προγεννητική διάγνωση.
Αναφορές
Πλαγεράς, Π, Γεροβασίλη Α, Παπαιωάννου Α, Εφαρμογές μοριακής διαγνωστικής, Broken Hill Publications, 2012, Αθήνα
Chen H; Trisomy 18, eMedicine, Jul 2009
Kagan KO, Wright D, Maiz N, et al; Screening for trisomy 18 by maternal age, fetal nuchal translucency, free beta-human chorionic gonadotropin and pregnancy-associated plasma protein-A. Ultrasound Obstet Gynecol. 2008 Sep;32(4):488-92.
