Η Κυστική Ινωση (ΚΙΝ) ή αλλιώς Ινοκυστική νόσος (Κυστική Ινώδης Νόσος) είναι μια ανίατη,ιδιαίτερα απειλητική για τη ζωή, γενετική, κληρονομική, μη μεταδοτική ασθένεια που επιφέρει το θάνατο σε νεαρή ηλικία.  

Η Κυστική Ίνωση  είναι κληρονομικό νόσημα που οφείλεται σε μετάλλαξη γονιδίου CFTR (Cystic Fibrosis Transmembrane Regulator) στο 7^ο χρωμόσωμα.  Έχουν παρατηρηθεί πάνω από 1900 διαφορετικές μεταλλάξεις και πολυμορφισμοί που οδηγούν στην ίδια ασθένεια αλλά η πιο συχνή είναι η ΔΦ508. Η συντριπτική πλειοψηφία των μεταλλάξεων έχουν πολύ μικρή συχνότητα εμφάνισης κάτω από το 0,1% του πληθυσμού, με μεγάλη ετερογένεια της κατανομής των μεταλλάξεων μεταξύ των διαφόρων εθνικοτήτων.

Για να έχει Κυστική ‘Ινωση ένα άτομο, πρέπει και οι δύο γονείς του να είναι φορείς και το άτομο να κληρονομήσει δύο ελαττωματικά γονίδια -ένα από κάθε ένα γονέα. ΄Ετσι, κάθε φορά που συλλαμβάνουν παιδί δύο φορείς κυστικής ίνωσης, υπάρχουν οι εξής πιθανότητες:

• 25% πιθανότητα ότι το παιδί τους δεν θα είναι ούτε ασθενής ούτε καν φορέας.
• 50% πιθανότητα ότι το παιδί θα είναι φορέας του γονιδίου χωρίς καμία άλλη επίπτωση και
• 25% πιθανότητα ότι το παιδί θα έχει Κυστική ΄Ινωση

Τα ποσοστά ισχύουν σε κάθε εγκυμοσύνη, ανεξαρτήτως του φύλου του παιδιού.

Αν ο ένας γονιός νοσεί και ο άλλος είναι φορέας τότε σε κάθε εγκυμοσύνη υπάρχει 50% πιθανότητα το παιδί να είναι φορέας και 50% πιθανότητα να νοσεί

Αν ο ένας γονιός νοσεί και ο άλλος δεν είναι φορέας, τότε όλα τα παιδιά θα είναι φορείς

Αν ο ένας γονιός είναι φορέας και ο άλλος αρνητικός για το 90% των μεταλλάξεων, η πιθανότητα να αποκτήσουν παιδί που πάσχει ανέρχεται στο 1/960 (0.10%)

Στην Ελλάδα ο έλεγχος για την κυστική ίνωση δεν είναι υποχρεωτικός, είναι όμως καλύτερα αν είναι δυνατό να ελέγχεται τουλάχιστον ο ένας γονέας και οπωσδήποτε να ελέγχονται τα ζευγάρια που έχουν συγγενείς με κυστική ίνωση, γιατί δεν υπάρχει θεραπεία για αυτή την νόσο.

Ο πιο συνηθισμένος, απλός και γρήγορος τρόπος διάγνωσης των ασθενών είναι το λεγόμενο “τεστ ιδρώτα” με τη μέθοδο Gibson – Cooke, κατά το οποίο μετράται η συγκέντρωση ιόντων νατρίου ή/και χλωρίου στον ιδρώτα, η συλλογή δείγματος του οποίου είναι πολύ απλή διαδικασία. Τιμές από 0 έως 40 mEq/L θεωρούνται φυσιολογικές, από 40 έως 60 mEq/L στην οριακή περιοχή, ενώ για τιμές πάνω από 60 mEq/L το τεστ θεωρείται θετικό. Γίνονται συνήθως δύο συνεχόμενα τεστ για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.

Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν σπάνιες μεταλλάξεις που δίνουν τιμές στην αρνητική ή οριακή περιοχή, αλλά παρόλα αυτά ο ασθενής πάσχει από Κυστική Ίνωση.

Λόγω του μεγάλου αριθμού μεταλλάξεων που οδηγούν στην ίδια ασθένεια και της ετερογένειας που εμφανίζουν ανάλογα με την εθνικότητα,  η γενετική ανάλυση όλων των μεταλλάξεων είναι ιδιαίτερα ακριβή και γι αυτό η πιο συχνή επιλογή είναι να μελετώνται οι πιο συχνές μεταλλάξεις που παρατηρούνται στον κάθε πληθυσμό.

Στη Safembryo διατίθενται 3 επιλογές ανάλυσης μεταλλάξεων για την ΚΙΝ :

• ΔΦ508 (F508del): Περιλαμβάνει την ανάλυση της πιο συνηθισμένης μετάλλαξης που βρίσκεται στο 53% του συνόλου των ασθενών στην Ελλάδα.

• CF 85%: Περιλαμβάνει τον έλεγχο του 85% των συχνότερων γνωστών μεταλλάξεων στον Ελληνικό πληθυσμό.

Το σύστημα αντιδραστηρίων που χρησιμοποιείται καλύπτει τις περισσότερες γνωστές μεταλλάξεις κυστικής ίνωσης στην Ελλάδα και διαθέτει επίσημη άδεια χρήσης για διαγνωστικούς σκοπούς (CE-IVD).

• CF >98%: Περιλαμβάνει τον έλεγχο ολόκληρου του γονιδίου CFTR συμπεριλαμβανομένων ελλειμμάτων και διπλασιασμών που εντοπίζει >98% των μεταλλάξεων στο γονίδιο.

Πρόκειται για μια απλή εξέταση περιφερικού αίματος όπου τα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα μέσα σε μία ή τρείς εβδομάδες στον εκτεταμένο έλεγχο.

• Ζευγάρια που σχεδιάζουν να κάνουν ή περιμένουν παιδί
• Μέλη οικογενειών που έχουν συγγενείς με ΚΙΝ
• Σύντροφοι φορέων ή ασθενών με ΚΙΝ
• Εμβρυικά υπερηχογραφικά ευρήματα ( π.χ. υπερηχογένεια εντέρου) που υποδηλώνουν αυξημένο κίνδυνο για την ΚΙΝ
• Άνδρες με στειρότητα λόγω έλλειψης σπερματικού πόρου, αποφρακτική αζωοσπερμία και ολιγοσπερμία (Στα άτομα αυτά η παρουσία κυστικής ίνωσης σε ετερόζυγη τουλάχιστον μορφή υπολογίζεται σε ποσοστό που κυμαίνεται από 30-70%).
• Σε άτομα με αδιευκρίνιστη Χρόνια Πνευμονοπάθεια.

Ένα θετικό αποτέλεσμα σημαίνει ότι υπάρχει στο DNA σας ένα αντίγραφο μιας μετάλλαξης που είναι γνωστό ότι προκαλεί ΚΙΝ. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχετε ΚΙΝ. Εάν διαπιστωθεί ότι είστε φορέας ΚΙΝ, τότε ο σύντροφός σας θα πρέπει να ελεγχθεί. Αν και οι δύο βρεθείτε να είστε φορείς ΚΙΝ, ο γιατρός, ή ο γενετικός σας σύμβουλος θα συζητήσει μαζί σας τις επιλογές που έχετε για την αναπαραγωγή και τον προγεννητικό έλεγχο.

Ένα αρνητικό αποτέλεσμα μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο να είναι κάποιος φορέας ΚΙΝ, αλλά δεν τον μηδενίζει. Επειδή αυτή η δοκιμή δεν ανιχνεύει όλες τις μεταλλάξεις που προκαλούν ΚΙΝ, και επειδή μπορεί ακόμη να μην είναι γνωστές όλες οι μεταλλάξεις της ΚΙΝ ένα αρνητικό αποτέλεσμα δεν μπορεί να εξαλείψει εντελώς την πιθανότητα κάποιος να είναι φορέας.

• Ο επίμονος και αναιτιολόγητος βήχας.
• Οι συχνές αναπνευστικές λοιμώξεις.
• Η αδυναμία πρόσληψης βάρους.
• Οι επανειλημμένες διάρροιες.
• Ο ιδιαίτερα αλμυρός ιδρώτας.

Τα συμπτώματα ποικίλλουν από άτομο σε άτομο, πράγμα που οφείλεται, εν μέρει, στις περισσότερες από 1.000 μεταλλάξεις του γονιδίου της ΚΙΝ.

Η κυστική ίνωση επηρεάζει κυρίως τους πνεύμονες, το πάγκρεας, το συκώτι και το έντερο. Χαρακτηρίζεται από την ανώμαλη μεταφορά ιόντων χλωρίου και νατρίου διαμέσου του επιθήλιου με αποτέλεσμα την παραγωγή ιδιαίτερα πυκνής βλέννας η οποία φράσσει τα διάφορα όργανα και πόρους του σώματος, κυρίως τους πνεύμονες και το πάγκρεας, με αποτέλεσμα την βαριά παγκρεατική ανεπάρκεια από πολύ μικρή ηλικία και την εμφάνιση σοβαρών χρόνιων αναπνευστικών λοιμώξεων που σταδιακά καταστρέφουν τους πνεύμονες και οδηγούν τον ασθενή σε αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο.

Η ασθένεια πλήττει πολλά άλλα όργανα του σώματος, όπως:

• το ήπαρ με τη δημιουργία κίρρωσης,
• τους παραρρίνιους κόλπους με την εμφάνιση πολυπόδων και παραρινοκολπίτιδας από πολύ μικρή ηλικία,
• την έκκριση χολής στο συκώτι, προκαλώντας τελικά μόνιμη βλάβη του συκωτιού στο 6% περίπου των ασθενών με Κυστική ΄Ινωση.
• τα οστά και τις αρθρώσεις με την ανάπτυξη ρευματοειδούς αρθρίτιδας, οστεοπενίας  και οστεοπόρωσης,
• το γεννητικό σύστημα στους άνδρες οι οποίοι στην συντριπτική τους πλειοψηφία αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας,
• τα έντερα με τη δημιουργία ειλεού και τους ιδρωτοποιούς αδένες.
• Λόγω της παγκρεατικής ανεπάρκειας, οι ασθενείς, δύσκολα βάζουν βάρος, ενώ συχνά εμφανίζουν και σακχαρώδη διαβήτη.

Η θεραπευτική αγωγή της ΚΙΝ εξαρτάται από το στάδιο της ασθένειας και των εμπλεκόμενων οργάνων. Η θεραπεία που εφαρμόζεται κύριο στόχο έχει την αντιμετώπιση των αναπνευστικών λοιμώξεων που οδηγούν σε αναπνευστική ανεπάρκεια.

Από την στιγμή της διάγνωσης, ένας   ασθενής με Κυστική Ίνωση πρέπει να παρακολουθείται και να νοσηλεύεται σε εξειδικευμένο κέντρο Κυστικής Ίνωσης.  Για την αποβολή των βρογχικών εκκρίσεων και την απελευθέρωση των αεραγωγών από την πυκνή βλέννα υποβάλλεται καθημερινά  σε  πολύωρη και κουραστική αναπνευστική φυσιοθεραπεία.

Η θωρακική φυσιοθεραπεία είναι μια μορφή καθαρίσματος των αναπνευστικών διαδρόμων που γίνεται από δυνατό χτύπημα επάνω την πλάτη και το στήθος με σκοπό να αποσπάσει την παχιά βλέννα από τους πνεύμονες.

Επιπλέον, περίπου 90% των ατόμων με ΚΙΝ πριν από κάθε γεύμα λαμβάνει μεγάλο αριθμό  ενζύμων, βιταμινών, ινσουλίνης και άλλων χαπιών που θα τους βοηθήσουν στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών των τροφών επειδή πάσχουν εκ γενετής από βαριά παγκρεατική ανεπάρκεια.

Είναι απολύτως αναγκαίο να παίρνει καθημερινά  εισπνεόμενη θεραπεία και  βλεννολυτικά και βρογχοδιασταλτικά που τον βοηθά στην αναχαίτιση των πνευμονικών λοιμώξεων και στην βελτίωση της  πνευμονικής του λειτουργίας.

Ανά τακτά χρονικά διαστήματα, οι πάσχοντες υποβάλλονται σε εξαιρετικά ισχυρές ενδοφλέβιες αντιβιοτικές θεραπείες παραμένοντας για κάποιες μέρες στο νοσοκομείο προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις χρόνιες πνευμονικές λοιμώξεις που τους ταλαιπωρούν μιας και είναι επιρρεπείς σε αυτές .

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για την πολυσυστηματική αυτή νόσο και σε ορισμένες περιπτώσεις που ο ασθενής βρίσκεται στα τελικά στάδια αναπνευστικής ανεπάρκειας, υποβάλλεται σε μεταμόσχευση πνευμόνων, εφόσον βρεθεί ιστοσυμβατός δότης.

• Ελληνική Εταιρεία για την Ινωδη Κυστικη Νοσο
• Σύλλογος για την Κυστική Ινωση
• Cystic Fibrosis Worldwide