Τα αρσενικά που προσβάλλονται από το σύνδρομο χαρακτηρίζονται από μέτρια έως μεγάλη νοητική υστέρηση. Τα θηλυκά μπορούν επίσης να επηρεαστούν αλλά γενικά με ελαφρά νοητική υστέρηση. Προβλήματα συμπεριφοράς και γλωσσική καθυστέρηση είναι κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Σύνδρομο Fragile X. Περίπου 15% με 20% από τα άτομα που φέρουν το Σύνδρομο Fragile X αναπτύσσουν συμπεριφορές αυτιστικού τύπου.

Ειδικά χαρακτηριστικά

‘Ατομα με Σύνδρομο Fragile X έχουν επίσης διάφορα αναγνωρίσιμα φυσικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα:

• Υψηλή αψίδα ουρανίσκου.
• Στραβισμός (οκνηρό / τεμπέλικο μάτι).
• Μεγάλα αυτιά και μακρύ πρόσωπο.
• Μεγάλοι όρχεις στα αρσενικά.
• Ήπιος τόνος μυών.
• Πλατυποδία.
• Ήπιες ανωμαλίες των καρδιακών βαλβίδων (λιγότερο συχνά).

Συνήθεις συμπεριφορές αυτιστικού τύπου στο Fragile X

• Κακή βλεμματική επαφή.
• Φτερούγισμα του χεριου.
• Περίεργες χειρονομίες.
• Δάγκωμα χεριών.
• Φτωχές αισθητηριακές δεξιότητες

Το σύνδρομο Εύθραυστου Χ, θεωρείται φυλοσύνδετο υπολειπόμενο νόσημα καθότι η υπεύθυνη περιοχή για την εμφάνιση του συνδρόμου βρίσκεται  στο χρωμόσωμα Χ.

Παρ’ όλα αυτά δεν ακολουθεί τους κανόνες της Μενδελικής κληρονομικότητας, επειδή αναφέρονται αγόρια που φέρουν τη μετάλλαξη και δεν νοσούν, αλλά και κορίτσια με βαριά νοητική υστέρηση.

Η νόσος προκαλείται από την επέκταση της πολυμορφικής τρινουκλεοτιδικής αλληλουχίας CGG και την υπερμεθυλίωση της CpG νησίδας στην περιοχή του υποκινητή του γονιδίου FMR-1.

Υπάρχουν διάφορες διαβαθμίσεις που επηρεάζουν την κλινική εικόνα ενός ατόμου και την εμφάνιση της ασθένειας και που είναι ευθέως ανάλογες με τον αριθμό των επαναλήψεων της CGG αλληλουχίας:

• Φυσιολογική: 6-44 επαναλήψεις, με πιο συχνές τις 29 ή 30 επαναλήψεις
• Ενδιάμεση: 45-54 επαναλήψεις
• Προμετάλλαξη: 55-200 επαναλήψεις που χαρακτηρίζει τους φορείς και μπορεί να εξελιχθεί σε πλήρη μετάλλαξη όταν μεταβιβάζεται από θήλεα άτομα.
• Πλήρης Μετάλλαξη: >200 επαναλήψεις – ανιχνεύεται στους ασθενείς και προκαλεί υπερμεθυλίωση και μεταφραστική απενεργοποίηση του γονιδίου FMR-1, με αποτέλεσμα τη μη παραγωγή της πρωτεΐνης FMRP.

Δεδομένου ότι μια γυναίκα έχει δύο Χ χρωμοσώματα, στη περίπτωση που έχει την προμετάλλαξη ή την πλήρη μετάλλαξη υπάρχει 50% πιθανότητα να μεταδώσει το Χ με τη μετάλλαξη σε κάθε εγκυμοσύνη και 50% πιθανότητα να μεταδώσει το φυσιολογικό της X.

Επειδή τα αρσενικά έχουν μόνο ένα χρωμόσωμα X, οι πατέρες που φέρουν την μετάλλαξη θα τη μεταβιβάσουν σε όλες τις κόρες τους και σε κανέναν από τους γιους τους (θα περάσουν το Y χρωμόσωμά τους στους γιους τους). Όταν ένας πατέρας περνάει την προμετάλλαξη στις κόρες του, συνήθως δεν επεκτείνεται σε μια πλήρη μετάλλαξη. Αυτό φαίνεται να συμβαίνει μόνο όταν περάσει η προμετάλλαξη από τη μητέρα.

Η πιθανότητα να αυξηθούν οι επαναλήψεις CGG στην επόμενη γενεά σχετίζεται με το μέγεθος της προμετάλλαξης. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των CGG επαναλήψεων της μητέρας, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να επεκταθεί σε πλήρη μετάλλαξη εάν μεταδοθεί.

Η διάγνωση του συνδρόμου γίνεται με μοριακό έλεγχο ο οποίος στηρίζεται στην αντίδραση PCR για τον έλεγχο του αριθμού των επαναλήψεων του τρινουκλεοτιδίου CGG του γονιδίου FMR-1.

Διάφορες θεραπείες συστήνονται για τα άτομα με αυτήν την διαταραχή, συμπεριλαμβανομένων των ήπιων φαρμάκων για τα προβλήματα και τη θεραπεία συμπεριφοράς για την ομιλία και τη γλώσσα και τη βελτίωση των αισθητηριακών λειτουργιών. Επίσης, οι οικογένειες ενθαρρύνονται να επιδιώξουν τη γενετική συμβουλευτική για να καταλάβουν την κληρονομική φύση του συνδρόμου και για να συζητήσουν ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας την πιθανότητα άλλα άτομα ή ο μελλοντικούς απόγονους ή άλλα άτομα που μπορεί να φέρουν αυτήν την διαταραχή.

Πρώιμη Ωοθηκική Ανεπάρκεια (ΠΩΑ) είναι η κατάσταση στην οποία οι ωοθήκες, οι οποίες παράγουν και απελευθερώνουν ένα ωάριο κάθε μήνα, σταματούν να δουλεύουν πριν η γυναίκα συμπληρώσει τα 40 έτη και χαρακτηρίζεται από διαταραχές κύκλου, χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων σε συνδυασμό με υψηλά επίπεδα γοναδοτροφινών. Όταν οι ωοθήκες σταματούν να δουλεύουν, οι γυναίκες δεν έχουν πια ωορρηξία και είναι υπογόνιμες ή στείρες.

• Βλάβη των ωοθηκών από τοξικές ουσίες (χημειοθεραπεία) ή από ακτινοβολία (ακτινοθεραπεία).
• Πολλαπλές ενδοκρινικές παθήσεις (π.χ. υποπαραθυρεοειδισμός και υποαδρεναλισμός).
• Στο 4% των περιπτώσεων υπάρχουν ενδείξεις ότι πρόκειται για αυτοάνοσο νόσημα
• Λιγότερο συχνά είναι επακόλουθο διηθητικών ή λοιμωδών νόσων (π.χ. παρωτίτιδα) ακόμα και εγχειρήσεων στην πυελική χώρα.
• Τις περισσότερες φορές η αιτία είναι άγνωστη, δεν μπορεί να βρεθεί.
• Πολλές φορές υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό έχουν περισσότερες πιθανότητες να κάνουν ΠΩΑ.

Η ανίχνευση του Ευθραύστου Χ συστήνεται στις γυναίκες με πρώιμη εμμηνόπαυση και στους άντρες που παρουσιάζουν το Εύθραυστο Χ σύνδρομο τρόμου/αταξίας που εμφανίζεται μετά την ηλικία των 50–60 χρόνων

Οι φορείς των προμεταλλάξεων δεν αναπτύσσουν την πλήρη νευρολογική εικόνα που εμφανίζουν οι φορείς την πλήρους μετάλλαξης, πάσχουν όμως από ΠΩΑ και μπορεί να εκδηλώσουν σύνδρομο με τρόμο και αταξία (Fragile X tremor-ataxia syndrome) ή διαταραχές στη συμπεριφορά.

Περίπου το ένα τρίτο των ασθενών με προμετάλλαξη παρουσιάζει ΠΩΑ και θεωρείται ότι ο αριθμός των επαναλήψεων της αλληλουχίας CGG επηρεάζει την χρονική έλευση της παύσης της ωοθηκικής λειτουργίας. Το υπόλοιπο ποσοστό των φορέων των προμεταλλάξεων, παρόλο που διατηρεί φυσιολογικό εμμηνορρυσιακό κύκλο, φέρει σημεία ωοθηκικής γήρανσης, όπως φαίνεται από τη διάρκεια της ωοθυλακικής φάσης του κύκλου και από τα επίπεδα της οιστραδιόλης, της προγεστερόνης και των γονα- δοτροπινών.

Υπολογίζεται ότι μία γυναίκα στις 250 στις ηλικίες κάτω των 30 ετών και μία στις 100 σε ηλικία κάτω των 40 ετών εμφανίζουν πρόωρη εμμηνόπαυση, η οποία οφείλεται στην πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια, κατά την οποία εξαντλούνται ή υπολειτουργούν τα ωοθυλάκια, ακόμα και από την εφηβεία.

Σύμφωνα με μελέτη του CDC το 2012, η συχνότητα της προμετάλλαξης Fragile X έχει ως εξής:

• 1 στις 151 γυναίκες
• 1 στους 468 άνδρες

Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά επειδή τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες κινδυνεύουν να έχουν συμπτώματα που συνδέονται με διαταραχές που σχετίζονται με το Fragile X.

• Οι γυναίκες με προμετάλλαξη ανέφεραν τον τελευταίο έμμηνο κύκλο τους σε μια προγενέστερη ηλικία από τις γυναίκες χωρίς προμετάλλαξη (48 έναντι 51 ετών).
• Οι άνδρες και οι γυναίκες με προμετάλλαξη είχαν πάνω από τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν ζάλη ή λιποθυμία σε αντίθεση με άτομα χωρίς προμετάλλαξη (18% έναντι 4%).
• Οι άντρες και οι γυναίκες με προμετάλλαξη είχαν πάνω από δύο φορές περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν μούδιασμα σε αντίθεση με άτομα χωρίς προμετάλλαξη (29% έναντι 13%).

Allingham-Hawkins, D. J., Babul-Hirji, R., Chitayat, D., Holden, J. J. A., Yang, K. T., Lee, C., Hudson, R., Gorwill, H., Nolin, S. L., Glicksman, A., Jenkins, E. C., Brown, W. T., and 27 others. Fragile X premutation is a significant risk factor for premature ovarian failure: the international collaborative POF in fragile X study–preliminary data. Am. J. Med. Genet. 83: 322-325, 1999.